ईश्वराचा मोह की ग्रँटचा मोह?
थंड, पावसाळी संध्याकाळ. दोन तरुण मॉर्मन मिशनऱ्या, सिस्टर पॅक्सटन (क्लो ईस्ट) आणि सिस्टर बार्न्स (सोफी थॅचर), आपल्या यादीतील घरांना भेट देत धर्मप्रसार करण्यासाठी बाहेर पडतात. त्यांच्या मनात देवाची महती सांगण्याची उमेद आणि आपल्या वरिष्ठांना प्रभावित करण्याची इच्छाशक्ती असते. परंतु, एका जुनाट, शांत आणि मंद प्रकाशाने उजळलेल्या घरात त्यांचा प्रवास एका विचित्र वळणावर येतो—मोहाचा सामना करण्याचा.
त्या घरात मिस्टर रीड (ह्यू ग्रँट) यांचं स्वागतं असतं. त्याचा चेहरा एक मोहक हास्याने उजळलेला, वर्तन मृदू आणि वाक्ये खूपच आकर्षक. तो लगेचच त्याच्या घराबद्दल सांगतो—”हे घर धातूच्या भिंती आणि छतांनी बनलेलं आहे.” असं काहीतरी विचित्र ऐकून सिस्टर पॅक्सटन आणि बार्न्स सावध व्हायला हव्या होत्या. पण रीडच्या वागणुकीचा मोह, त्याचं हळुवार बोलणं, आणि घरातील वात्सल्यपूर्ण वातावरण त्यांना सावध करण्याऐवजी अधिकच गुंतवतं.
लवकरच, गोष्टी जसे उलगडू लागतात, तसे रीडच्या “ब्लूबेरी पाय बनवणाऱ्या” पत्नीबद्दलचे उल्लेख केवळ एका कथा वाटू लागतात. मिसेस रीड कधीच समोर येत नाही. मात्र, त्या पार्लरच्या दरवाज्यांपलीकडे अधिक गूढ आणि अनपेक्षित काहीतरी लपलं आहे, हे स्पष्ट होऊ लागतं.
रीडची गूढ चर्चा आणि मिशनऱ्यांची परीक्षा
मिस्टर रीड एक धर्मतज्ज्ञ असल्याचं सांगतो. त्याचा स्वभाव उपरोधिक आहे, आणि तो चर्च आणि धर्मावरील प्रश्नांमध्ये स्वतःच रंगून जातो. त्याच्या बोलण्यात धर्माच्या विविध स्वरूपांची, इतिहासाची आणि माणसाच्या विश्वासाच्या मर्यादांची चर्चा आहे. पॅक्सटन आणि बार्न्ससारख्या तरुण, नवोदित मिशनऱ्या अशा चर्चेसाठी अजून तयार नाहीत. त्यांच्या विश्वासाची ताकद, त्यांच्या धर्माची सत्यता, आणि स्वतःवर असलेला आत्मविश्वास—सगळ्यावर प्रश्नचिन्ह उभं राहतं.
रीड त्यांना आपल्या चर्चेत अडकवत मोनोपॉलीसारख्या साध्या खेळांपासून, जगभर प्रसिद्ध गाण्यांच्या प्रेरणांपर्यंत अनेक उदाहरणं देतो. तो त्यांच्या धर्मातील बहुपत्नीत्वासारख्या संवेदनशील गोष्टींवरही भाष्य करतो. मिशनऱ्यांना हे स्पष्ट होतं की रीडचा हेतू केवळ चर्चा नाही, तर त्यांच्या विचारांवर एक गंभीर प्रहार करणं आहे.
अखेर, त्यांचं धैर्य संपल्यावर, रीड त्यांना एका खोलीकडे घेऊन जातो, जिथे त्याची पत्नी असल्याचा तो दावा करतो. पण त्याच्या या कृतीतून, तो खऱ्या अर्थाने एक गहन प्रश्न विचारतो: “तुम्ही पाहिलेल्या सगळ्यांनंतर, अजूनही तुम्हाला विश्वास आहे का की माझी पत्नी त्या दरवाज्याआड आहे?”
ही एक रूपकात्मक विचारणा आहे—ईश्वरावरील विश्वासही अशाच गृहीतकांवर आधारित आहे का?
धर्म आणि भयाचा संघर्ष
रीडचा भूमिकेतील गूढ स्वभाव, त्याच्या बोलण्यातली निखळ हुशारी आणि मृदुतेमुळे प्रेक्षक त्याच्या खऱ्या हेतूबद्दल सतत विचार करत राहतात. ह्यू ग्रँटचा अभिनय इतका प्रभावी आहे की, प्रेक्षक त्याला एका साध्या वृद्ध व्यक्तीच्या भूमिकेतही स्वीकारतात, पण त्याच वेळी त्याच्याबद्दल एक सततची शंका उरते.
सिस्टर पॅक्सटनची भोळसट भूमिका आणि तिच्या मनातील अस्थिरता क्लो ईस्टने खूप छान उभी केली आहे. सोफी थॅचरची सौंदर्यपूर्ण उपस्थिती कथेत एक वेगळाच गडद रंग भरते. तिच्या पात्रामुळे वृद्ध व्यक्तींनी तरुण मुलींना भेडसावणाऱ्या धोक्यांची आठवण होते.
दुर्दैवाने, हेरिटिक सुरुवातीच्या गहन चर्चेचा व आव्हानात्मक प्रश्नांचा शेवट करण्यासाठी पुरेसा आत्मविश्वास दाखवत नाही. कथा जसजशी पुढे जाते, तसतशी ती गूढतेच्या जागी साचेबद्ध भयपटात बदलत जाते. शेवटी, सर्व प्रश्नांवर एकच राहतो: “ईश्वराचा मोह, की ग्रँटचा मोह?”
—आपल्या विश्वासाचा पाया किती ठाम आहे? आपल्याला मोह कशाचा होतो—विश्वासाचा, की त्याच्या आवरणाचा?
नवीन प्रेक्षकांसाठी एका उत्तम चर्चेचं निमंत्रण.